ظرف استریلیزاسیون، محفظه‌ای با قابلیت استفادۀ مجدد و شکلی پایدار و مجهز به یک ورودی، برای مادۀ استریل‌کننده است که می‌توان مواد را در داخل آن استریل، حمل و در حالت استریل ذخیره کرد.
ظرف استریلیزاسیون، شکل ایده‌آل بسته‌بندی مجموعۀ ابزارهاست (تمامی اجزای مجموعه به طور هم‌زمان برای یک عمل در دسترس است).
ظرف استریلیزاسیون از قسمت‌های زیر تشکیل شده است:
- کف (بخش ظرف)
- درب
- ورودی برای استریل‌کننده / فیلتر
- پلمپ یا درزبند
- دسته‌ها
مواد مورد استفاده عبارت‌اند از:
- فولاد کروم- نیکل
- آلومینیوم
- پلاستیک یا ترکیبی (به عنوان مثال: قسمت پایین، آلومینیوم و درب، پلاستیک = هیبرید).
بر اساس استانداردهای مربوطه، ظروف استریلیزاسیون بر حسب واحدهای استریلیزاسیون (StUs) طبقه‌بندی می‌شوند. یک StU دارای ابعاد زیر است:
ارتفاع = 300 میلی‌متر X، عرض = 300 میلی‌متر X، طول = 600 میلی‌متر
یک STU = 300 x 300 x 600 میلی‌متر = 54 لیتر
ظروف مختلف استریلیزاسیون با این واحد اندازه‌گیری StU تطبیق داده شده‌اند؛ به عنوان مثال: ظروف یک دوم (300x600x150 میلی‌متر) یا ظروف یک چهارم (300x300x150 میلی‌متر). می‌توان ظروف استریلیزاسیون یک مجموعه را بر روی همدیگر در دستگاه استریلایزر چید. برای اطمینان از استفادۀ بهینه از ظرفیت استریلایزر، باید ترکیبی از اندازه‌های مختلف را به کار برد (به شکل مراجعه کنید).
دو ظرف با ارتفاع 140 میلی‌متر که یکی از آنها روی دیگری قرار می‌گیرد، نباید از ارتفاع کل 270 میلی‌متر تجاوز کند (از نظر فنی با قفل شدن مکانیسم روی‌هم‌چینی امکان‌پذیر است).
فضایی برای مکانیسم‌های بارگیری
سیستم بسته شدن
درب ظرف به وسیلۀ پلمپ به قسمت کف ظرف محکم می‌شود. باید بتوان به راحتی از طریق سیستم آب‌بندی تشخیص داد که آیا ظرف استریلیزاسیون پس از استریلیزاسیون باز شده است یا خیر؟
این کار با استفاده از موارد زیر انجام می‌شود:
- پلمپ‌های پلاستیکی یکبار مصرف
پلمپ با باز کردن ظرف استریلیزاسیون پاره می‌شود.
- مکانیسم قفل
در این سیستم، مکانیسم در صورت مواجهه با گرما به هنگام استریلیزاسیون به طور خودکار قفل می‌شود و نوعی علامت رنگی ایجاد می‌شود (به عنوان مثال: سبز)؛ قفل سیستم با باز کردن ظرف باز می‌شود و رنگ آن تغییر می‌کند (به عنوان مثال: تغییر به قرمز).
ورودی برای استریل کننده
عملکرد تمامی سیستم‌ها مانعی در برابر میکروب‌ها و ذرات است و به همین ترتیب تبادل هوا و بخار را نیز در طول فرآیند استریلیزاسیون و خشک کردن در دستگاه استریلایزر تضمین می‌کند. سیستم‌ها، عمدتاً در درب ظرف استریلیزاسیون ادغام می‌شوند. باید از تمامی مکانیسم‌های ورودی دیگر (به جز سد میکروبی و ذرات) توسط پلمپ جلوگیری شود. از این رو مادۀ استریل‌کننده باید از طریق ورودی از پیش تعبیه شدۀ مخصوص خود، وارد ظرف استریلیزاسیون شود.
به لطف تحقیق و توسعۀ پایدار، به طور پیوسته محصولات جدیدی وارد بازار می‌شود. کاربر باید مطمئن شود که محصول انتخابی با استانداردهای معتبر مطابقت دارد و برای فرآیند استریل‌سازی مورد استفاده مناسب است.
نمونه‌هایی از سیستم‌های فیلتر:
فیلترهای پارچه‌ای قابل استفادۀ مجدد و فیلترهای کاغذی یکبار مصرف
سیستم فیلتر (معمولاً) شامل دهانه‌ای در درب است که در داخل، توسط فیلترها پوشیده شده و به تکیه‌گاه‌های فیلتر و منافذی (= سوراخ‌های گرد) برای محکم کردن فیلتر روی درب مجهز می‌باشد.
فیلترهای پارچه‌ای یا کاغذی در دسترس هستند و باید طبق استاندارد مربوطه، توسط سازنده آزمایش شوند. عملکرد فیلترهای پارچه‌ای قابل استفادۀ مجدد، نباید در نتیجۀ مواجهه با چرخه‌های مکرر استریلیزاسیون یا تماس با محلول‌های شوینده مختل شود. سازنده باید حداکثر تعداد چرخه‌های استریلیزاسیون را مشخص کند. کاربر نیز باید مطابقت با تعداد چرخه‌های استریلیزاسیون مشخص شده را ثبت و مستند کند. لازم به ذکر است که فیلترهای کاغذی باید پس از هر چرخۀ استریلیزاسیون تعویض شوند (= دستگاه یکبار مصرف).
توجه: فیلترهای یکبار مصرف باید در اؤلویت قرار بگیرند! چرا؟
از آنجا که فیلتر بعد از هر چرخه تعویض می‌شود، شرایط کیفی هر فرآیند باید یکسان باشد. فیلتر مورد استفاده باید در محل استفاده برداشته شده، برای اطمینان از عدم وجود مشکل مورد بررسی قرار گیرد و دور انداخته شود.
فیلترهای دریچه
دریچه‌های استریلیزاسیون به اختلاف فشار رخ داده در طول فرآیند استریلیزاسیون واکنش نشان می‌دهند. دریچه‌ها در طی مراحل خلأ به سمت بالا باز می‌شوند و هوا می‌تواند از ظرف استریلیزاسیون خارج شود. همچنین، دریچه‌ها در طی مراحل فشار به سمت پایین باز می‌شوند و به بخار اجازه می‌دهند تا به ظرف استریلیزاسیون وارد شود. دریچۀ استریلیزاسیون در خارج از استریلایزر بسته است.
دریچۀ میعانات در تشتک کف (پایه)، وسیلۀ جانبی دیگری برای ظروف ابزار است. میعانات تولید شده در طی استریلیزاسیون، با بخار به کف شیب‌دار می‌ریزند و در زهکش کف جمع می‌شوند.
فیلترهای غشائی
فیلترهای غشائی، فیلترهای متخلخلی هستند که مانند الکی ریز می‌باشند. غشاها، ذرات و میکروب‌های کوچک را حفظ می‌کنند (به عنوان مثال: غشای فلزی).
فیلترهای عمقی
فیلترهای عمقی، هزارتوهایی هستند که جریان هوا و بخار مملو از ذرات و میکروب‌ها را منحرف می‌کنند. با هدایت این ذرات به مناطق فاقد جریان، ذرات از جریان هوا و بخار خارج شده و در هزارتو باقی می‌مانند. اصل زیربنای حلقۀ پاستور توضیح داده شده، نوعی سیستم نگهداری است که برای جداسازی ذرات جامد از گاز فراهم می‌شود.
کار با ظروف استریلیزاسیون
باید دستورالعمل‌های سازنده را رعایت کرد. پیش‌شرط استفادۀ بدون مشکل از ظروف استریلیزاسیون این است که:
- کارکنان از دانش لازم برخوردار باشند.
- لیست بسته‌بندی موجود باشد.
- روش‌های عملیاتی مکتوب (استاندارد) (SOP) در دسترس باشد.
ظروف استریلیزاسیون قابل استفادۀ مجدد، باید پس از استفاده، به مدار دستگاه‌های پزشکی بازگردانده شوند.
نمونه‌هایی از محتوای رویه‌های عملیاتی (استاندارد)
- اطلاعات در مورد عمر مفید (تعداد چرخه‌ها).
- برای فیلترهای قابل استفادۀ مجدد؛ عمر مفید یا معیارهای تضمین‌کنندۀ تعویض فیلتر.
- چگونگی انجام بازرسی.
- اطلاعات در مورد پاکسازی و ضدعفونی (استفاده از مواد شوینده با pH خنثی برای مواد آلومینیومی و اجزای آلومینیوم آنودایز شده).
- اطلاعات وزنی (حداکثر وزن).
- اطلاعات مربوط به سطح پر کردن؛ به عنوان مثال: دو سانتی‌متر زیر لبۀ قسمت پایین ظرف.
- اطلاعات در مورد ظرفیت پر کردن؛ به عنوان مثال: می‌توان دست را به راحتی بین وسائل شستشو قرار داد.
- اطلاعات مربوط به جهت پر کردن؛ به عنوان مثال: وسائل شستشو باید به صورت عمودی در ظرف استریلیزاسیون قرار گیرند.
- اطلاعات مربوط به اندازه و روش استفاده از پارچۀ بسته‌بندی.
- اطلاعات مربوط به مواد خاص؛ به عنوان مثال: برای ظروف لاستیکی باید با قرار دادن یک حوله از تماس مستقیم با اجزای فلزی جلوگیری شود.