در این مقاله به شرح انواع اندوسکوپ ها پرداخته شده است و الزامات اولیه برای پردازش مجدد اندوسکوپ ها توضیح داده شده است.
«آندوسکوپ‌های انعطاف‌پذیر» (برونکوسکوپ، کولونوسکوپ، دئودنوسکوپ، گاستروسکوپ، یورتروسکوپ و غیره) و «آندوسکوپ‌های سخت» (برونکوسکوپ، ازوفاگوسکوپ، سیستوسکوپ، ابزارهای MIS و غیره) از یکدیگر تمایز داده می‌شوند.
شکل 1: آندوسکوپ انعطاف‌پذیر
شکل 2: آندوسکوپ‌های سخت
آندوسکوپ‌های سخت
آندوسکوپ‌هایی که وارد بافت‌ها یا حفره‌های استریل می‌شوند، باید در زمان استفاده استریل باشند. لاپاراسکوپ، مدیاستینوسکوپ، توراکوسوپ، آرتروسکوپ، کلدوکوسکوپ حین عمل، هیستروسکوپ و همچنین سیستوسکوپ‌های در نظر گرفته شده برای استفاده در حین عمل، نمونه‌هایی از این اندوسکوپ‌ها هستند. علاوه بر این، برخی آندوسکوپ‌های سخت در پروکتولوژی استفاده می‌شوند. چنین نمونه‌هایی؛ شامل رکتوسکوپ، پروکتوسکوپ و آنوسکوپ هستند. از آنجا که این آندوسکوپ‌ها، فلزی هستند و به همین دلیل در برابر حرارت مقاوم می‌باشند، می‌توان آنها را مجدداً پردازش کرده و در دستگاه شستشو – ضدعفونی (WD)، ضدعفونی کرد. این امر، مستلزم تکیه‌گاه‌ها و نازل‌های مناسب برای پاکسازی مستقیم حفره‌های طویل موجود در ابزارهای جراحی حداقل تهاجمی (MIS) است (گروه خطر بحرانی B).
فرآیندهای استریلیزاسیون انتخابی اول، بر اساس بخار اشباع تحت فشار در دمای 134 درجۀ سانتی‌گراد هستند. ابزارهایی برای آندوسکوپی «سخت» وجود دارند که می‌توان آنها را جدا کرد و دارای اپتیک‌های قابل اتوکلاو و لوازم جانبی منطبق هستند. می‌توان این موارد را با استریل‌کننده‌های بخار مدرن و به خوبی نگهداری شده استریل کرد.
اصطلاح «فرایند استریلیزاسیون»، تنها برای آن دسته از فرآیندهایی مجاز است که دارای فعالیت اسپورکش مؤثر برای آندوسکوپ‌هایی با بسته‌بندی مناسب هستند.
غوطه‌ورسازی در محلول‌های اسپورکش، به معنای استریلیزاسیون نیست!
فرآیندهای استریلیزاسیون در دمای پایین با اتیلن اکسید فرمالدئید یا پراکسید هیدروژن (استریلیزاسیون گازی)، از روش‌های جایگزین معمول مورد استفاده هستند، اما از منظر بهداشتی به میزان بیشتری در معرض تداخل می‌باشند و در نتیجه، برای وسائل قابل استریلیزاسیون با بخار توصیه نمی‌شوند.
آندوسکوپ‌های انعطاف‌پذیر
پاکسازی و ضدعفونی مؤثر آندوسکوپ‌های انعطاف‌پذیر (فیبرسکوپ، آندوسکوپ‌های ویدئویی) با روش‌های مرسوم، به دلیل طراحی آنها (لایۀ بیرونی سنتتیک، سیستم‌های کانال لومن باریک، عناصر کنترلی پیچیده و غیره) بسیار دشوار است. مدل‌های قدیمی‌تر، حتی برای ضدعفونی کامل از طریق غوطه‌ورسازی شیمیایی نیز مناسب نبودند، در حالی که حداقل می‌توان مدل‌های جدیدتر را به طور کامل در محلول مایع غوطه‌ور ساخت. اصولاً با توجه به مواد و طراحی آندوسکوپ، محدودیت‌های سختگیرانه‌ای در مورد ضدعفونی حرارتی اعمال می‌شود.
آندوسکوپ‌های انعطاف‌پذیر ضدعفونی شده
ضدعفونی سطح بالا برای آندوسکوپ‌های انعطاف‌پذیر مورد استفاده در نواحی کلونیزه شدن میکروب‌ها در بدن (گروه خطر نیمه‌بحرانی B)، کافی است. این آندوسکوپ‌ها باید به گونه‌ای تحت پردازش مجدد قرار بگیرند که به عنوان مثال: باکتری‌های روده، پاتوژن‌های سل، HIV، ویروس‌های هپاتیت B و C و غیره به طور قابل اطمینانی از بین بروند یا غیرفعال شوند (ضدعفونی سطح بالا).
برای اطمینان از کیفیت مراقبت از بیمار، تنها می‌توان از آندوسکوپ‌های انعطاف‌پذیر با قابلیت غوطه‌ورسازی کامل استفاده کرد.
آندوسکوپ‌های انعطاف‌پذیر استریل
این موارد در صورتی نیاز هستند که آندوسکوپ به حفره‌های بدنی استریل فیزیولوژیکی وارد شود یا به پوست و یا سد مخاطی نفوذ کند (گروه خطر بحرانی C). ابزارهای مقاوم در برابر حرارت، باید در معرض استریلیزاسیون با بخار قرار بگیرند آندوسکوپ‌ها و لوازم جانبی حساس به حرارت، باید پس از پاکسازی خودکار و ضدعفونی شیمیایی حرارتی (ترجیحی)، با گاز (فرمالدئید، اکسید اتیلن، پراکسید هیدروژن) استریل شوند.
الزامات سازمانی
الف) فضایی
یک اتاق پردازش مجدد اختصاصی باید در دسترس باشد؛ از این رو، پردازش مجدد در اتاق مشاوره و یا معاینه مجاز نیست.
اتاق پردازش مجدد:
- مکانیسم درب بازکن خودکار (اقدامات جلوگیری از آلودگی)
- در حالت ایده‌آل، جداسازی فضا بین مناطق تمیز و غیرتمیز (دستگاه‌های دو درب). در صورت امکان‌پذیر نبودن جداسازی فضایی؛ مناطق کاری تمیز و غیرتمیز کاملاً مشخص (نیمه‌بحرانی B RUMED II که واحد پردازش مجدد تجهیزات پزشکی است) و منطبق بر سیستم طبقه‌بندی خطر تعریف شده توسط مؤسسۀ رابرت کخ (RKI) مجاز است.
- دو دستشویی با اندازۀ مناسب (حداقل اندازۀ 60 در40 سانتی‌متر با عمق 20 سانتی‌متر)
- آزمایشگرهای نشت (ترجیحاً خودکار)
- مکانیسم پاکسازی (به عنوان مثال: جت واشر، نازل WISAP)
- تعداد کافی دستگاه‌های شستشو – ضدعفونی اندوسکوپ (EWDs) (احتمالاً با فضایی برای چاپ برچسب‌ها)
- تعداد کافی کابینت‌های نگهداری آندوسکوپ (ترجیحاً کابینت‌های خشک‌کن)
- امکانات مناسب برای شستن و ضدعفونی دست‌ها (تکنیک‌های غیرلمسی مانند: اهرم آرنجی)
- فضای کافی برای نگهداری مواد شوینده و ضدعفونی‌کننده، تجهیزات حفاظت شخصی (PPE) و غیره
- سطوحی که قابلیت ضدعفونی به روش تمیز کردن مالشی را دارند (حداقل تا ارتفاع کار).
- تدارکات لازم برای هوادهی و هواگیری مناسب اتاق (حفاظت پرسنل!)
- کف‌هایی که تمیز کردن آنها راحت است (کارکنان پاکسازی آموزش دیده).
اتاق مشاوره و یا معاینه:
- جداسازی واضح نواحی مورد استفاده برای معاینۀ دستگاه گوارش فوقانی و تحتانی (در صورت امکان‌پذیر نبودن جداسازی فضایی، این جنبه باید به هنگام تصمیم‌گیری در مورد ترتیب معاینات در نظر گرفته شود.)
- امکانات مناسب برای شستن و ضدعفونی دست‌ها (تکنیک‌های غیرلمسی مانند: اهرم آرنجی)
- تدارک برای تامین PPE کافی
- کابینت‌های ذخیره‌سازی بسته برای لوازم جانبی آندوسکوپی
- مناطق تمیز و غیرتمیز تعریف شده
- سطوحی که قابلیت ضدعفونی از طریق پاک کردن مالشی را دارند.
- تدارک برای هوادهی و هواگیری مناسب اتاق (حفاظت از پرسنل)
- کف‌هایی که تمیز کردن آنها راحت است (کارکنان پاکسازی آموزش دیده).
ب) پرسنل
- راهنمای آشنایی سازمان‌یافته برای کارکنان جدید
- معرفی مستند و توجیه کارکنان (به عنوان مثال: در قالب رویه‌های عملیاتی استاندارد، سمینارهای آموزشی) برای پردازش مجدد آندوسکوپ‌ها و لوازم جانبی
- آموزش مستند توسط تولیدکنندگان و یا بخش فنی – مهندسی داخلی برای استفاده از تمام تجهیزات آندوسکوپی (به عنوان مثال: مجوز تجهیزات برای پرسنل)
- تکمیل مؤفقیت‌آمیز دورۀ تخصصی 1 توسط تمامی پرسنل آندوسکوپی
- تکمیل مؤفقیت‌آمیز دورۀ تخصصی 2 توسط تیم مدیریت آندوسکوپی و معاونت مدیریت
- ارزیابی منظم الزامات محل کار و نیروی انسانی، پیش‌شرط حفظ فعالیت‌های پردازش مجدد استاندارد است.
حفاظت از پرسنل (سلامت و ایمنی شغلی)
- دستکش‌های یکبارمصرف ضد مایع و همچنین دستکش‌های محافظ در برابر مواد شیمیایی (EN 374)
- لباس محافظ ضد مایع (پیش‌بند و گان یکبارمصرف)
- ماسک دهان و صورت (محافظت تنفسی با فیلتر P2 که باید در صورت هوادهی و هواگیری ضعیف ارائه شود) و محافظ چشم (عینک‌های چسبان، مطابق با استاندارد EN 166)
- ضدعفونی بهداشتی دست
| نمونه‌هایی از پاتوژن‌های معمول |
MRSA |
HBV، HCV، HIV |
توبرکلوزیس ریوی باز |
گاستریت |
|
پاتوژن‌ها |
Staphylococcus aureus مقاوم در برابر متی‌سیلین |
ویروس‌ها |
Mycobacterium Tuberculosis |
باکتری‌ها (مانند: سالمونلا، یرسینیا، کمپیلوباکتر)، ویروس‌ها (مانند: روتاویروس‌ها، آدنوویروس‌ها، کروناویروس‌ها، ویروس هپاتیت A)، اگزوژن مدفوعی / دهانی |
|
انتقال |
بسته به وضعیت کلونیزاسیون، از طریق مسیرهای درون‌زا، برون‌زا یا هوازا | به عنوان مثال: تماس با خون، تماس بدنی نزدیک، کانول، پنس بیوپسی | هوازا، معمولاً فرد به فرد و از طریق قطرات و گرد و غبار | هوازا، معمولاً فرد به فرد و از طریق قطرات و گرد و غبار |
| محل | کل پوست، بینی، گلو | به عنوان مثال: خون، پلاسما، سرم | به عنوان مثال: بزاق، ترشحات برونش و شیرۀ معده | به عنوان مثال: بزاق، ترشحات برونش و شیرۀ معده |
|
لباس محافظ |
ماسک دهان و صورت، سرپوش محافظ، احتمالاً عینک، دستکش یکبارمصرف | واکسیناسیون فعال و غیرفعال، گان آستین بلند، ماسک دهان و صورت یا محافظ صورت، عینک، دستکش یکبارمصرف، ضدعفونی‌کنندۀ ضد ویروسی دست | گان آستین بلند، ماسک سل FFP2 منطبق بر استاندارد EN 149 اروپا با دریچۀ بازدم، سرپوش محافظ، دستکش یکبارمصرف، ضدعفونی بهداشتی دست 2×30 ثانیه | گان آستین بلند، ماسک سل FFP2 منطبق بر استاندارد EN 149 اروپا با دریچۀ بازدم، سرپوش محافظ، دستکش یکبارمصرف، ضدعفونی بهداشتی دست 2×30 ثانیه |
جدول 1: اقدامات سلامت و ایمنی شغلی برای محافظت در برابر پاتوژن‌های خاص