بنا به دلایل و اصول زیر؛ لازم است پاکسازی و ضدعفونی خودکار در دستگاه شستشو – ضدعفونی‌کننده (WD)، نسبت به فرآیندهای دستی ارجحیت داده شود:
- امکان استانداردسازی (تکرارپذیری بهتر)
- احتمال کمتر خطاهای برنامه (به ادامۀ متن مراجعه کنید.)
- درجۀ بالایی از قابلیت اطمینان پردازش مجدد (فرآیند حرارتی)
- کنترل بهتر
- زحمت بسیار کمتر
- نیاز بسیار کمتر به کارکنان
- تعداد کارکنان مورد نیاز کمتر
- خطر آسیب ابزار کمتر
- خطر آلودگی کمتر
- مستندسازی پارامترهای فرآیند برای هر دستۀ تولیدی
- مستندسازی مسئولیت‌ها، خطاهای فرآیند، تعمیرات و غیره
- ارزیابی خطاهای فرآیند
مهم‌ترین فاکتور برای عمل مؤثر ضدعفونی‌کننده در چنین ماشین‌هایی، کیفیت سیستم پاکسازی است. این امر، به ویژه در صورتی صادق است که: کثیفی‌هایی که باید حذف شوند (مانند: خون، چرک، مدفوع، ادرار آلوده یا بقایای مواد غذایی حاوی میکروب)، دارای بار میکروبی (احتمالی) بالایی باشند. در چنین مواردی حتی بقایای کوچک کثیفی نیز می‌تواند به ضدعفونی نامؤفق منجر شود.
نتایج پاکسازی به‌دست آمده، در واقع نه تنها به ویژگی‌های ساختاری دستگاه، بلکه به طور خاص به موقعیت صحیح (قرار دادن وسایل به گونه‌ای که بتوانند به درستی تمیز شوند، بدون بارگذاری بیش از حد دستگاه، عدم ایجاد مانع در قسمت‌های متحرک سیستم‌های پاکسازی) و نگهداری مناسب از آنها (پاکسازی نازل‌ها، فیلترها و غیره) بستگی دارد.
عموماً فرآیندهای ضدعفونی حرارتی ادغام شده در برنامۀ دستگاه، شامل: استفاده از آب گرم (به عنوان مثال: 90 درجۀ سانتی‌گراد در 5 دقیقه) برای مواد تمیز شده هستند، در حالی که در طی فرآیندهای شیمیایی حرارتی، مواد شیمیایی به آب نه چندان داغ (به عنوان مثال: 60 درجۀ سانتی‌گراد) اضافه می‌شوند.
هرچه دما کمتر باشد، زمان مواجهۀ مورد نیاز طولانی‌تر خواهد بود و احتمال آسیب‌پذیری فرآیند ضدعفونی در برابر عوامل تداخلی و به ویژه پاکسازی ضعیف، بیشتر می‌شود.
پردازش مجدد خودکار شیمیایی برای دستگاه‌های پیچیده‌ای مانند: آندوسکوپ‌های انعطاف‌پذیر و همچنین اشیاء ساده‌ای مانند: کفش‌های جراحی سنتتیک مناسب است.
این فرآیند، به‌طور کلی شامل پنج مرحله است:
- پیش‌آبکشی؛ از آب سرد، بدون هرگونه افزودنی جهت حذف آلاینده‌های دوره استفاده می‌شود؛ در برخی از «WD»ها، استفاده از مرحلۀ پیش‌آبکشی دوم با افزودن مقدار کمی مادۀ شوینده مفید بوده است.
- پاکسازی؛ پاکسازی در دمای 40 تا 60 درجۀ سانتی‌گراد با استفاده از مواد شوینده انجام می‌شود (احتیاط: عامل اصلی تعیین‌کنندۀ تشکیل کف در مورد برخی از مواد شویندۀ خاص، درجۀ حرارت دوز است؛ یعنی اگر دمای دوز خیلی پایین باشد، ممکن است مقدار زیادی کف تولید شود).
- آبکشی میانی؛ محلول پاکسازی با آب گرم یا سرد پاک می‌شود.
- ضدعفونی؛ ضدعفونی حرارتی با استفاده از آب تازۀ غیرمعدنی در دمای بین 80 تا 93 درجۀ سانتی‌گراد انجام می‌شود. به عنوان قاعده‌ای کلی، برای غیرفعال کردن ویروس‌های هپاتیت B مقاوم در برابر دما به دمای حداقل 90 درجۀ سانتی‌گراد نیاز است.
- خشک کردن.
الزامات دستگاه شستشو – ضدعفونی‌کننده
الزاماتی که باید توسط «WD»ها برای پردازش مجدد «MD»ها برآورده شوند، در بخش‌های یک تا چهار سری استانداردهای ISO 15883 تنظیم شده‌اند:
بخش 1: الزامات عمومی، اصطلاحات، تعاریف و آزمون‌ها.
بخش 2: الزامات و آزمایشات دستگاه شستشو – ضدعفونی‌کننده (با استفاده از ضدعفونی حرارتی)، برای ابزارهای جراحی، تجهیزات بیهوشی، کاسه‌ها، ظروف، گیرنده‌ها، وسائل، ظروف شیشه‌ای و غیره (= دستگاه شستشو – ضدعفونی ابزارها).
بخش 3: الزامات و آزمایش‌های دستگاه شستشو – ضدعفونی (با استفاده از ضدعفونی حرارتی)، برای ظروف زبالۀ انسانی (= دستگاه شستشو – ضدعفونی لگنی).
بخش 4: الزامات و آزمایش‌های دستگاه شستشو – ضدعفونی (با استفاده از ضدعفونی شیمیایی)، برای آندوسکوپ‌های ناپایدار در برابر حرارت (= دستگاه شستشو – ضدعفونی آندوسکوپ)
بخش 5 (ISO/TS 15883-5): آزمایش کثیفی‌ها و روش‌هایی برای نشان دادن کارآیی قدرت پاکسازی دستگاه‌های شستشو – ضدعفونی.
این مشخصات فنی، شامل تعدادی روش (ملی) مورد استفاده برای آزمایش نوع و اعتبارسنجی (مجدد) هستند.
می‌توان نظارت معمول بر دستگاه شستشو – ضدعفونی را به شرح زیر انجام داد:
- پارامترهای فیزیکی (دما و زمان) در هر چرخه نظارت می‌شوند (EN ISO 15883).
- پاکیزگی بصری دستگاه‌ها پس از هر چرخه بررسی می‌شود.
- آزمایش‌های حساس برای تشخیص پروتئین باقی‌مانده روی ابزارهای تمیز شده، هر هفته باید انجام شود.
- می‌توان از اندیکاتورهای پاکسازی برای نشان دادن تکرارپذیری فرآیند شستشو استفاده کرد.
هنگام صدور فراخوان برای مناقصه و قبل از خرید ماشین‌آلات جدید، باید رعایت این استانداردها را به عنوان پیش‌شرط مشخص کرد. باید برای اطمینان از اعتبارسنجی دستگاه‌های در حال فعالیت، الزامات حداقلی زیر را رعایت کرد:
- چرخه‌های برنامۀ خودکار (در صورت امکان، ارائه برای برنامه‌نویسی سفارشی شده)
- نمایشگرهای دما (قابل تنظیم)
- دوز خودکار مواد شیمیایی فرآیند (این امر باید امکان کنترل حجمی کامل را فراهم سازد.)
- تولید پیغام خطای مداوم در صورت خرابی برنامه (کمبود آب، دمای بسیار پایین در فاز ضدعفونی، کمبود مواد شیمیایی فرآیند)
- شمارندۀ دسته (یا سیستم کنترل مستند)
- مستندات فرآیند (متغیرهای حداقل دما – زمان به عنوان مقادیر واقعی، تاریخ، زمان)
- در صورت لزوم، درج‌های مناسب برای ابزارهای توخالی (MIS، AN)
مقادیر A0 برای فرآیندهای ضدعفونی حرارتی
اصطلاح A0 در ISO 15883-1، به عنوان معیاری برای از بین بردن میکروارگانیسم‌ها در فرآیندهای گرمای مرطوب (آب گرم) معرفی شده است. از چنین فرآیند ضدعفونی می‌توان انتظار داشت که دمایی خاص در یک دورۀ زمانی معین، تعدادی قابل پیش‌بینی از میکروارگانیسم‌های دارای مقاومت خاص را از بین ببرد. در صورتی که میکروارگانیسم‌های مقاوم خاص و در تعدادی بیشتر از مقدار معمول انتخاب شوند، می‌توان دماها و زمان‌های مواجهۀ مورد نیاز را به شیوه‌ای استاندارد مشخص کرد. در صورت رعایت این مقادیر، فرض بر این است که فرآیند، کاهش لازم را تضمین می‌کند. البته در اینجا پیش‌شرطی وجود دارد مبنی بر این که مرحلۀ پاکسازی قبلی اجرای بی‌عیب و نقصی داشته باشد.
مقدار A0 مورد نیاز به ماهیت و تعداد میکروارگانیسم‌های مورد انتظار در دستگاه‌های پزشکی تحت پردازش مجدد و همچنین به مراحل تیمار بعدی (مانند: استریلیزاسیون) یا استفادۀ متعاقب بستگی دارد.
تیم کنترل عفونت (بهداشت) یا افسر کنترل عفونت بیمارستان، مسئول تعیین مقادیر A0 در ضمن توجه به توصیه‌های زیر است:
استفاده از مقدار A0 شصت، برای دستگاه‌های پزشکی غیربحرانی که تنها با پوست سالم در تماس هستند (بر طبق RKI)، به عنوان حداقل در نظر گرفته می‌شود (به عنوان مثال: روتختی).
مقدار A0 ششصد، تنها در صورتی برای «MD»های نیمه‌بحرانی، کافی در نظر گرفته می‌شود که تعداد میکروب‌ها کم بوده و احتمال وجود پاتوژن‌های مقاوم در برابر حرارت نیز وجود نداشته باشد.
RKI، ضدعفونی حرارتی با مقدار A0 حداقل 3000 را بر اساس طیف عمل AB، برای تمام دستگاه‌های پزشکی حیاتی با قابلیت آلودگی به میکروارگانیسم‌های مقاوم در برابر حرارت، مانند ویروس هپاتیت B و مورد استفاده در نواحی استریل فیزیولوژیکی بدن یا در تماس با خون توصیه می‌کند.
می‌توان این امر را با قرار دادن تجهیزات در معرض آب داغ 90 درجۀ سانتی‌گراد (به عنوان مثال) محقق کرد (مشروط بر این که سطح MD ضدعفونی شده بتواند به این دما برسد و حداقل به مدت 5 دقیقه مقاومت کند).
جدول 2: مقادیر A0 برای مناطق مختلفی که از وسائل پزشکی استفاده می‌شود
کمیتۀ تخصصی آزمایش ÖGSV، دیدگاه نسبتاً بدبینانه‌ای نسبت به مفهوم A0 دارد و ضدعفونی حرارتی زیر دمای شروع 80 درجۀ سانتی‌گراد را رد می‌کند.
رویۀ پردازش مجدد خودکار
- کثیفی‌های ارگانیک را بلافاصله پس از استفاده (در محل استفاده)، با یک پارچۀ سلولزی تمیز کنید (به عنوان مثال: بقایای بافت، چرک، مواد چسبنده، مانند: سیمان استخوان).
- حمل و نقل ضد آلودگی به دستگاه شستشو – ضدعفونی.
- دستگاه‌ها و مواد را برای ضدعفونی آماده کنید: قطعات را جدا کنید، ابزارهای مفصلی را باز کنید.
- ابزارهای حساس (مانند پروب) را در سینی یا قفسه‌های مخصوص قرار دهید.
- سینی‌ها را بیش از حد بار نکنید.
- از سایه‌زنی اسپری ناشی از اجسام بزرگتر، مانند: کاسه‌های کلیه خودداری کنید!
- ابزارهای دارای فضاهای توخالی: از چرخ‌دستی‌های بارگیری مناسب مجهز به نازل‌های پاکسازی استفاده کنید (پاکسازی داخلی).
- ابزارها را از نظر وجود مواد باقی‌مانده بررسی کنید.
- در صورت وجود هرگونه باقی‌ماندۀ قابل مشاهده، مجدداً پاکسازی و ضدعفونی را انجام دهید.
پردازش مجدد دستی
پردازش مجدد دستی وسائل پزشکی در گذشته بسیار رایج بود. امروزه باید برای محافظت از پرسنل، این روش را به تجهیزات پزشکی متعلق به گروه خطر A محدود کرد و سپس تنها از پیش‌ضدعفونی (آلودگی‌زدایی) استفاده کرد. آلودگی‌زدایی شیمیایی در حوضچۀ غوطه‌ورسازی و در دمای محیط، فرآیندی با اثربخشی محدود است.
برای به حداقل رساندن تماس با مواد ضدعفونی‌کننده باید از دستکش استفاده کرد.
در صورت امکان‌پذیر نبودن پیش‌ضدعفونی در موارد استثنائی، باید اقدامات حفاظتی خاصی را به هنگام پاکسازی انجام داد:
- دستکش و پیش‌بند
- ماسک دهان، صورت و عینک
- به دلیل خطر پاشش مواد عفونی یا ذرات معلق در هوا، از برس یا نازل تمیزکننده استفاده نکنید.
- لباس‌های محافظ را به شکل مناسب دور بیندازید.
- پس از اتمام کارهای پاکسازی، دست‌ها و سطوح کار را ضدعفونی کنید.
در چنین مواردی، ضدعفونی پس از پاکسازی انجام می‌شود و فرآیندهای شیمیایی نیز می‌توانند برای «MD»های خاص (گروه خطر A و مواد خاصی که نباید در معرض ضدعفونی حرارتی خودکار قرار بگیرند) استفاده شوند.
اصولاً اقلام ضدعفونی شده باید در اسرع وقت خشک شده و در مکانی خشک نیز نگهداری شوند تا از آلودگی مجدد جلوگیری شود.