خدمات بهداشتی درمانی یکی از مهم ترین زیرساخت های شهری هستند. برنامه ریزی و طراحی بیمارستان، نیازمند فرآیند همه جانبه ای است که در آن فضاهای معماری، تجهیزات بیمارستانی، تأسیسات مکانیکی و الکتریکی به صورت هم زمان و یک پارچه مورد توجه واقع شوند تا بتوان به انسجام عملکردی در بیمارستان دست یافت.
اهمیت این امر زمانی دو چندان می شود که مباحث ایمنی نیز به این چهار بخش افزوده گردد. یک بیمارستان ایمن، بیمارستانی است که در وقوع یک سانحه، در برابر بلایا تخریب نشود و بیماران و کارکنان متوجه کمترین آسیب گردند. این بیمارستان در چنین شرایط بحرانی که بیش از هر زمانی به بیمارستان نیاز است، می تواند به فعالیت خود ادامه دهد و خدمات بهداشتی را به عنوان یک تأسیسات جامعه – محور مهم، ارائه کند.
هدف از طراحی بیمارستان ایمن، بالا بردن آگاهی و ایجاد تأثیرات موثری است که با اطمینان از ساختار برگشت پذیر تأسیسات بهداشتی، از جان بیماران و کارکنان در برابر بلایا حفاظت کرده و کاهش خطر پذیری برای کارکنان و مؤسسات بهداشتی از طریق مدیریت بحران و اجرای طرح های پدافند غیر عامل تضمین کند. لازم به ذکر است این طرح زمانی می تواند کاملاً مؤثر باشد که از ضمانت اجرایی لازم برخوردار بوده و در عرصه عمل به اجرا در آید.
خدمات استریل
خدمات استریل شامل کلیه فرآیندهایی می باشد که به واسطه ی آن لوازم، اقلام و تجهیزات (اعم از یکبار مصرف و چند بار مصرف) که به منظور ارائه ی خدمات تشخیصی و درمانی، در تماس مستقیم با نقاط استریل یا مخاطی بدن انسان یا حیوان قرا میگیرند، از وجود تمامی میکروارگانیسم های مقاوم پاک شوند. در واقع خدمات استریل برای بیمارستان مانند عملکرد قلب برای انسان می باشد و هدف نهایی از آن، کنترل عفونت می باشد. با توجه به اینکه زدودن کلیه ی میکروارگانیسم ها از لوازم، ابزار و تجهیزات مذکور طی فرآیند شستشو و ضدعفونی امکان پذیر نمی باشد، بنابراین فرآیند استریلیزاسیون ضروری می باشد. لازم به توضیح است خدمات استریل شامل مجموعه فرآیندهای مربوطه، اعم از شستشو و ضدعفونی، آماده سازی و بسته بندی، و استریل بوده و در نهایت منجر به استفاده ی مطمئن از آنها با ضریب ایمنی بسیار بالا می شود.
خدمات استریل در مراکز درمانی مختلف (اعم از مستقل یا وابسته) بر حسب برنامه ریزی مرکز مربوطه، ممکن است مورد نیاز بوده یا وابسته به سایر مراکز خدمات استریل باشد.
خدمات استریل در مراکز درمانی
خدمات استریل در مراکز درمانی مختلف اعم از مراکز درمانی سرپایی شامل درمانگاه های مختلف، اورژانس های مستقل و غیره، مراکز جراحی محدود، بیمارستان های عمومی و تخصصی، بیمارستان ها و مراکز تحقیقاتی دامپزشکی، آزمایشگاه های مختلف پزشکی و مستقل، مراکز تحقیقات پزشکی و غیره ارائه می گردد. در واقع خدمات استریل ارائه شده در چنین مراکزی، در اغلب موارد تأمین کننده نیازهای داخلی خود بوده و در بعضی موارد ممکن است به خارج از مرکز نیز خدمات استریل ارائه نمایند.
خدمات استریل مستقل
با توجه به اینکه خدمات استریل از اهمیت و حساسیت بالایی برخوردار بوده و در همین راستا از تجهیزات پیچیده و گران قیمت استفاده می شود، ممکن است بعضی از مراکز استریل به صورت کاملاً مستقل به منظور ارائه ی خدمات استریل به سایر مراکز درمانی پیش بینی شوند. در این صورت تعیین موقعیت و حجم خدمات این مرکز بر اساس تحلیل تعداد مراکز درمانی تحت پوشش و شریان های دسترسی به این مرکز درمانی، صورت می پذیرد؛ به نحوی که بتوان با مکان یابی مناسب و ساخت مراکز ارائه دهنده ی این خدمات، ضمن بالا بردن کیفیت فرآیند خدمات استریل، از نظر اقتصادی نیز صرفه جویی کرد.
خدمات استریل در بیمارستان عمومی
خدمات استریل ارائه شده در بیمارستان های عمومی تنها محدود به یک بخش نبوده و در بخش های مورد نیاز، خدمات مربوطه بر اساس نیازهای مقتضی ارائه می شود. در ادامه به معرفی بخش هایی که به نوعی ارائه دهنده ی خدمات استریل در بیمارستان عمومی محسوب می شوند، پرداخته شده است.
بخش استریل مرکزی
جامع ترین خدمات استریل در بیمارستان در بخش استریل مرکزی ارائه می شود. این بخش به عنوان قلب تپنده بیمارستان در راستای ارائه ی خدمات استریل به بخش های استفاده کننده بیمارستان، از اهمیت بالایی برخوردار است. عمده ترین خدمات استریل این بخش شامل کلیه فرآیند می که طی آن وسایل و ابزارهای استفاده در بخش اعمال جراحی و سایر بخش، شستشو، آماده و بسته، استریل و انبار شده و در نهایت جهت استفاده مجدد به منظور ارائه خدمات تشخیصی و درمانی به بیماران، در اختیار بخش همچون اعمال جراحی، زایمان، مراقبت ویژه، اورژانس، درمانگاه و بستری قرار داده می. لازم به توضیح است اقلام یکبار پس از مصرف، از چرخه استریل خارج شده و از بین برده می. همچنین از سایر خدمات این بخش می به آماده و بسته، استریل و انبار اقلام و لوازم مصرفی یا پارچه تمیز و همچنین انبار و توزیع اقلام و لوازم مصرفی نو و استریل اشاره کرد. سطح خدمات بخش استریل مرکزی در بیمارستان های مختلف، ممکن است متفاوت باشد. به صورت کلی این بخش مسئولیت خطیری در قبال صحیح بودن، کارآمد بودن و ایمن بودن لوازم و ابزارهای استریل، به ویژه مرتبط با جراحی دارد.
بخش اعمال جراحی
اگر چه عمده ترین خدمات بخش استریل مرکزی به بخش اعمال جراحی ارائه می شود، با این حال بخش اعمال جراحی نیز به صورت مستقل در راستای تأمین بخش محدودی از نیازهای خود در حوزه خدمات استریل، خدمات مربوطه را به صورت محدود به اتاق های عمل ارائه می دهد. خدمات مذکور تداخلی با خدمات بخش استریل مرکزی نداشته و تنها در راستای سرعت بخشیدن به فرآیندهای مربوط به اتاق عمل، پیش بینی می. این خدمات در قالب شستشو ی اولیه، استریل محدود و انبار اقلام استریل روزانه صورت می گیرد.
بخش درمانگاه
اگر چه خدمات تشخیصی و درمانی ارائه شده در درمانگاه، نیاز به اقلام و لوازم استریل دارد و اغلب این اقلام و لوازم به واسطه ی بخش استریل مرکزی تأمین می، با این حال در این بخش و به منظور جلوگیری از آسیب رسیدن به لوازم و تجهیزات مورد مصرف در درمانگاه دندانپزشکی و اتاق های معاینه ای که خدمات آندوسکوپی، کولونوسکوپی و غیره ارائه می دهند، خدمات استریل به صورت محدود ارائه می شود.
بخش آزمایشگاه تشخیص طبی
با توجه به ماهیت فرآیندهای صورت گرفته در بخش آزمایشگاه تشخیص طبی، خدمات استریل از اهمیت بسیاری به ویژه در جهت تأمین سلامت کارکنان این بخش برخوردار می. از طرف دیگر به جهت حساسیت اقلام استفاده شده در این بخش و تفاوت در خدمات استریل مورد نیاز این بخش در مقایسه با سایر بخش بیمارستان، تمام خدمات استریل مورد نیاز این بخش، در خود بخش تأمین می. بنابراین ارتباط عملکردی بین بخش آزمایشگاه تشخیص طبی و بخش استریل مرکزی پیش بینی نمی.
بخش استریل مرکزی
هر ساله در دنیا میلیون عمل جراحی صورت می که همه ی آنها شامل تماس مستقیم ابزار پزشکی یا تجهیزات جراحی با بافت های استریل و غشاهای مخاطی بدن بیمار بوده و همواره یکی از خطرها و عوارض اصلی تمام روش پزشکی و درمانی محسوب می. در واقع پیش بینی بخش استریل مرکزی در بیمارستان به منظور کنترل عفونت و کنترل بیماری بوده و نقش حیاتی در حفظ سلامتی بیماران و کارکنان ایفا می.
عملکرد بخش استریل مرکزی شامل انجام کلیه فرآیندهای شستشو و ضدعفونی، آماده سازی و بسته بندی، استریل و نگهداری اقلام و لوازم استریل تا زمان توزیع به بخش های مربوطه می و وظیفه آن استریل نمودن ابزارهای جراحی، زایمان، درمانگاه و سایر بخش می. به عنوان تعریف دقیق، عملکرد بخش استریل مرکزی عبارت است از استفاده از وسایل فیزیکی و شیمیایی به منظور پاک کردن، خنثی نمودن و یا نابود کردن عوامل بیماریی خونی بر روی یک سطح یا وسیله، به نحوی که دیگر امکان انتقال عوامل عفونی وجود نداشته و سطح یا وسیله مورد نظر جهت تماس با دست، استفاده یا توزیع، کاملاً ایمن باشد.
تعریف استریل (استریلیزاسیون)
استریل با سِتَرْوَنْ فرآیندی است که طی آن تمامی انواع موجودات میکروبی اعم از باکتری، ویروس، اسپورها (مقاوم ترین موجودات در روند استریل محسوب می و در صورت زنده ماندن، در کنار محیط کشت قرار گرفته و سریع رشد می کنند.)، انگل و قارچ از بین می روند. برای کارآیی بهتر استریل، بایستی لوازم و اقلام پیش از فرآیند استریل، کاملاً شسته شده تا عاری از هر گونه آلودگی سطحی شوند.
کلیه اقلام و لوازم کثیف پس از جمع از بخش های مربوطه، در این بخش تحت فرآیندهای مذکور قرار میگیرد و در نهایت تا زمان توزیع آنها به بخش مربوطه، در این بخش نگهداری می شود.
